Το “ευαγγέλιο” του Στωικού φιλόσοφου Ζήνωνα (335 π.Χ.- 264 π.Χ.)

 

Ο Ζήνων ονειρευόταν ένα παγκόσμιο έθνος στη θέση των χωριστών και ανεξάρτητων εθνών – ένα μεγάλο έθνος κάτω από το ίδιο σύστημα θείων νόμων με το οποίο όλοι συμμορφώνονταν, ένα έθνος στο οποίο ήταν όλοι συνδεδεμένοι με αγάπη.

Θεμελιώδης αρχή της φιλοσοφίας του Ζήνωνος είναι ότι η ευτυχία του ανθρώπου βρίσκεται στην ταύτιση της θέλησής του με τον θείο «λόγο», δηλαδή τον κυρίαρχο νόμο που διαποτίζει το Σύμπαν.

 Θεός και Σύμπαν είναι ένα. Ο Θεός είναι η ενέργεια που μορφοποιεί την ύλη. Η ύλη είναι «άποιος ουσία» (χωρίς ποιότητα ή ιδιότητα) που κατοικεί ο «λόγος», δηλαδή το Πνεύμα. Το Σύμπαν είναι το σώμα του Θεού και ο Θεός είναι η ψυχή του Σύμπαντος.

 Ο κόσμος είναι ένα τεράστιο «ζώο», η ψυχή του οποίου είναι έλλογη και συνιστά τη θεότητα.

Ο Θεός είναι η αιώνια Μοίρα, έλλογη πρόνοια, ολοκληρωμένη σοφία που διατηρεί την τάξη και τον ρυθμό του Σύμπαντος. Θεμελιώδης αρχή του ανθρώπου είναι να ζει σύμφωνα με αυτό το πνεύμα του Σύμπαντος, δηλαδή σύμφωνα με τους κυρίαρχους νόμους του Σύμπαντος.

Σύμφωνα με τη διδασκαλία του Ζήνωνος, η μοναδική ευτυχία είναι η αρετή. Και το ζην εν αρετή σημαίνει τη φύσει ζην. Η αρετή, λοιπόν, πρέπει να είναι ο μοναδικός σκοπός του ανθρώπου, διότι μόνο η αρετή φέρνει την ευτυχία.

 Ο πλούτος, η φήμη, η δόξα, η δημοτικότητα, ακόμα κι εκείνο που πιστεύεται πως είναι το ύψιστο αγαθό, δηλαδή η υγεία, παραμένουν αδιάφορα. Για να πραγματώσει όμως κανείς την αρετή, πρέπει ν’ αποκτήσει σοφία, δηλαδή γνώση των θείων και των ανθρωπίνων πραγμάτων.

Ο Ζήνων ο Κιτιεύς (από το Κϊτιο της Κύπρου) θεωρούσε ότι η φιλοσοφία είναι η τέχνη του βίου. Πίστευε ότι η ηθική σχετίζεται βαθύτατα με την καθημερινή πράξη και τη ζωή.

Ο Ζήνων εφάρμοσε αυστηρά στη ζωή του εκείνα που δίδασκε και είναι παροιμιώδης η αυτοπειθαρχία του, η εγκράτεια και το ήθος του. Με το παράδειγμά του επηρέασε φρονηματικά, όσο λίγοι στοχαστές, τους συγχρόνους του και ιδιαίτερα τους νέους. Επιθυμία του ήταν η ανάπλαση του τρόπου σκέψης και ζωής της κοινωνίας και της κοινότητας.

 Ο Ζήνων και οι οπαδοί του θεωρούσαν τις περιστάσεις της ζωής σχεδιασμένες από τον Θεό, και γι’ αυτό τις αντιμετώπιζαν με καρτερία. Πίστευαν ότι ο άνθρωπος πρέπει να δέχεται με αυτοσυγκράτηση οτιδήποτε έρχεται στον δρόμο του. Θεωρούσαν την αυτοπειθαρχία ως σημείο εκκίνησης για την αρετή, και απαραίτητη στον διαλογισμό του Θεού.

Η ελευθερία κατά τον Ζήνωνα ήταν μια κατάσταση του νου. Το άτομο μπορούσε να είναι ελεύθερο κάτω από όλες τις περιστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της φυλάκισης, αρκεί να διαλογιζόταν τον Θεό. Η φτώχεια και η δουλεία ήταν θέματα μικρότερης σημασίας από την ψυχική κατάσταση του ατόμου. Ακόμα κι ο πιο φτωχός σκλάβος μπορούσε να είναι βασιλιάς στην ψυχή του.

Ο Ζήνων ενστερνίστηκε την ιδέα των Κυνικών περί «Κοσμοπολιτισμού». Είναι από τους λίγους διανοητές που πίστευαν ότι ολόκληρο το ανθρώπινο γένος οφείλει να σχηματίσει μια μεγάλη κοινότητα με τα ίδια ήθη και τους ίδιους νόμους. Γι’ αυτό αγκάλιασε την ιδέα της αδελφότητας των ανθρώπων που ήλθε με την προσπάθεια του Μεγάλου Αλεξάνδρου να ενώσει μεγάλη ποικιλία εθνών σε μια αυτοκρατορία. Ο Ζήνων πίστευε ότι ο Θεός ήταν ο πατέρας όλων και γι’ αυτό όλοι οι άνθρωποι ήταν αδέλφια.

 Οι Αθηναίοι αναγνώρισαν την αξία και την προσφορά του Ζήνωνος μετά τον θάνατό του και ψήφισαν να στεφανωθεί με χρυσό στεφάνι και να θαφτεί στον Κεραμεικό.

Περισσότερα για τον Στωικό φιλόσοφο Ζήνωνα με τις Κυνικές ρίζες εδώ.

Ακούστε στο video που ακολουθεί τις “10 Εντολές” του Ζήνωνα του Κιτιέα:

 

School of life